Bron: Noordhollands Dagblad, zaterdag 26 februari 2005

Van onze medewerker Arjen van Ginkel
Foto's: Ella Tilgenkamp Fotografie

PURMEREND - Ze zijn trots op hun bezit in koffertjes, verliefd op de naald en verknocht aan het vinyl. Sinds augustus heeft Nederland er een nieuwe club bij: het Nederlands Grammofoon Genootschap (NGG). Een handvol Noord-Hollanders delen hun passie voor platenspelers. Heren die lekker zijn blijven hangen in de groeven van de jaren vijftig en zestig.

Na de koffie staan we in de huiskamer gebogen over een uitstalling van koffergrammofoons. Een single floept uit zijn hoesje en de knop gaat niet op 16-toeren, die was voor de taalcursussen, maar ouderwets op 45-toeren. Een licht geschraap klinkt uit de ingebouwde elektrische versterker van de Busch alvorens ‘Oh well’ de ruimte vult. Een nummer uit de vroegste periode van Fleetwood Mac. ,,Te veel hoge tonen? Dan doen we er een beetje bas bij’’, en toegegeven, het door buizen versterkte geluid klinkt nog verbazend goed.

Het 45-toerenplaatje komt uit de verzameling die we even later op de eerste verdieping zien en ruiken in volgestouwde dozen en boekenplanken zonder vrije ruimte. Noem een artiest en Hennie Overdijk doet een feilloze greep in zijn, voor ons, chaotische systeem. Bill Haley, Trini Lopez en de Blue Diamonds. Hun ‘Ramona’ vult in diverse talen en persingen een koffertje.

Op de zolder van de Purmerendse eengezinswoning is er helemaal geen doorkomen meer aan. Het smalle paadje tussen stapels grammofoons uit de jaren vijftig en zestig vergt manoeuvreerkunst. Secretaris Geert Koolen uit Hoorn en voorzitter Max Ramali uit Duivendrecht gniffelen bij zoveel moois. Hennie is een collectioneur, zoals dat zo fraai heet. Hij heeft koffergrammofoons in soorten en maten. In de loop van een leven gekocht op vijftigerjaren beurzen, vlooienmarkten, van verzamelaars en tegenwoordig soms via Internet. Van sommige typen heeft hij een of twee reserve exemplaren. Wrakken, waar hij het veertje van gebruikt als dat is weggesprongen bij het openmaken van zo’n ander ‘monument’.

Onnutte zaken 

,,Als het op het verzamelen van onnutte zaken aankomt, zijn het altijd mannen’’, zegt Max Ramali in reactie op de constatering dat vrouwelijke verzamelaars nagenoeg ontbreken. De heren kwamen elkaar tegen bij de Nederlandse Vereniging voor Historische Radio’s waar ze een basiscursus volgden. Tijdens het repareren van oude radio’s ontdekten ze bij elkaar de liefde voor de elektrische grammofoons uit de periode 1950-1975. Voor die specifieke liefhebberij bestond geen club of internetsite. Nu is er het genootschap dat een trefpunt moet worden voor het uitwisselen van kennis en misschien ook wel om gewoon te genieten van de gezamenlijke collectie. Bijna vijfhonderd exemplaren die momenteel worden gedigitaliseerd.

Pick-up

Aan de Aristona die Overdijk op 14-jarige leeftijd in 1956 kocht ging een krantenwijk vooraf. Maar net als de koffergrammofoon van Oost-Europese makelij die Koolen aanschafte zijn deze exemplaren allang ter ziele. Naast de buizenradio’s, met een zgn. “Groen Oog” waar je naar bleef kijken en exotische stedennamen op de zenderschaal die de fantasie prikkelden, konden steeds meer gezinnen zich een ‘pickup’ veroorloven. Aanvankelijk was dat alleen de naam van de arm waar het element met naald in zat, die je na een geoefende blik achteloos in de juiste groef liet belanden.

Hennie Overdijk heeft zijn eerste aankoop inmiddels terug, althans het type. Volgens de anderen heeft hij geen rem. ,,Ik heb altijd plaatjes verzameld en daar horen pickups bij’’, zegt hij met een grijns. Net als de anderen struint hij allerlei plaatsen af. ,,Het leukste is om bij iemand thuis iets op te halen. Dan zit er vaak nog een verhaal aan vast. En het draait niet alleen om het apparaat. De gebruiksaanwijzing, de aanbiedingsfolders horen er ook bij en als het naamplaatje van de dealer er ook nog op zit, man…….. Soms doe je zo’n koffertje open en dan zit het garantiebewijs er gewoon bij. De firma’s zijn meestal van de aardbodem verdwenen of hebben niets bewaard. Je koopt iets wat kapot is en met behulp van onderdelen uit een stel wrakken maak je weer iets moois, dat geeft voldoening’’, aldus de drie.

De apparaten zijn vaak voorzien van een platenwisselaar, een mechaniek dat een stapel van soms tien platen om beurten afspeelt. Vaak zitten er ‘onder de kap’ zeer vernuftige mechanismen om dat mogelijk te maken en doordat alles op patenten berustte, had ieder merk zijn eigen systeem. Vaak herken je dus aan het mechaniek het merk.

Ramali: ,,Zelf ben ik gek van de jaren vijftig. Dat is ook wel te zien in ons huis. De muziek, de meubels, jukeboxen en de vormgeving. Ik zie het ongetwijfeld door een roze bril, maar na de jaren van de wederopbouw kon er opeens veel meer. Je zag nieuwe designs, de rock ’n roll kwam op met Jerry Lee Lewis, Bill Haley en niet te vergeten Elvis Presley en je kreeg kauwgom en panty’s en jeans.

De inmiddels gepensioneerde Overdijk heeft zich aangemeld bij de vrijwilligerscentrale en gaat nu met een authentieke grammofoon en een greep uit zijn platencollectie op stap om samen met het Zaandamse NGG-lid Ton Damstra bij verenigingen en instellingen muziek te laten horen. ,,Dat heet bij hun een muziekmentor, maar ik noem me gewoon ‘plaatjesdraaier’ en de mensen vinden het hartstikke leuk.’’

Behalve met de website en het fotograferen van de collectie is men druk met de voorbereiding van een tentoonstelling over geluidsdragers die in november te zien zal zijn in het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn. Duur is hun hobby niet benadrukken de leden van het genootschap, het neemt alleen ruimte in beslag. Ramali: ,,Je bent afhankelijk van de WAF, de women acceptance factor. Hoeveel accepteert je vrouw? Want je kunt niet het hele huis voor je hobby opeisen.’’ Bij Hennie Overdijk thuis is het duidelijk. Als je twee deuren gesloten houdt woont hij in opgeruimd huis waar een enkele decoratieve jukebox en grammofoon verwijst naar zijn rol van ‘plaatjesdraaier’.

Nederlands Grammofoon Genootschap NGG, p/a Kloosterstraat 31, 1115 BJ Duivendrecht, www.grammofoon.com/index.html

De expositie ‘Geluidsdragers, van wasrol tot mp3’ is van 13 november tot 12 februari 2006 te zien in het Museum van de Twintigste Eeuw, Bierkade 4, HOORN.